Edip Ahmet Yükneki Kimdir? Eserleri Nelerdir?

Edip Ahmet Yükneki hakkında bilinen en önemli olgu 12. yüzyılda yaşamış olan bir şair oluşudur.

Her ne kadar yaşadığı çevre ve dönemle ilgili kesin bir bilgi bulunuyor olmasa da bir siyasetname veya nasihatname niteliğinde olan ve Karahanlı Türkçesi (Bazı kaynaklara göre Hakaniye Türkçesi) ile oluşturulmuş olan önemli eserlerden biri olan Atabetü’l Hakayık bir diğer adı Gerçeğin Eşiği olan eseri ile tanınmaktadır.

Eski dönemlerde nasihatname ve ya siyasetname olarak adlandırılan birçok eser padişahlara nasihat vermek için yazılırdı.

Bu sebeple ise o dönemlerde nasıl bir siyasi ortam oluşu ve yazarın düşünceleri bu eserler ile anlaşılabilmektedir. Bu eserler edebi ve tarihi açıdan büyük öneme sahiptir.

Edip Ahmet Yükneki Kimdir?

Pek çok tarihçi ve bilim insanı Edip Ahmet Yükneki Kimdir, nerede doğmuştur, kaç yılında doğmuştur, kaç yılında ölmüştür bu sorulara cevap aramaktadır.

Edip Ahmet Yükneki hakkında dünyaya geliş tarihi ve yerine ait kayda değer bilgi henüz bulunamamıştır. Pek çok tarihçi ve bilim insanı bu konuda bir takım görüşler belirtiyor olsa da hiç biri belgeye dayalı değildir.

Bu sebeple ise bilimsel bir değeri yoktur. Öte yandan Edip Ahmet Yükneki hakkında vefatına dayalı da kesin bir bilgiye ulaşılamamıştır. Fakat bazı kaynaklar onun Yüknek’te doğduğuna dair bir takım önemli yazılara yer vermiştir.

Babasının adı Mahmud Yükneki olan bu şair anlatılan rivayetlere göre anadan doğma kör bir şekilde Dünya’ya gelmiştir.

Eserleri incelendiğinde onun dine düşkünlüğü ön plana çıkmaktadır. Zira o ayet ve hadislerden yola çıkmış ve dünyevi işlerin ve dünya hayatının geçici olduğunu mısralarına yansıtmıştır.

Didaktik bir eser ortaya koyan Edip Ahmet Yükneki Atabetül Hakayık ile cömertliğin ve iyiliğin faydalarından söz etmiş, cehaletin ise zararlarını gün yüzüne sermiştir. Eserlerinden yola çıkarak pek çok tarihçi ve bilim insanı onun Farsça ve Arapça dillerini bildiğini belirtmiştir.

Ayrıca gene yapılan incelemeler sonucunda tefsir konusunda oldukça geniş bilgilere sahip olması sebebi ile bu alanda da dersler aldığını öne süren kişiler olmuştur. Şair olmanın yanı sıra büyük bir alim olarak da görülmektedir.

Zira onun şiirlerinde en belirgin özelliklerden biri duygusal olmanın yanı sıra öğretici yönünün ağır basması olmuştur. Bazı eski önemli kaynaklarda Edip Ahmet Yükneki hakkında menkıbevi bilgilerin yer aldığı söylenmektedir.

Bunlardan en bilindiği ise Ali Şir Nevai’nin Nisaimül Mehabbesi’nde yer almaktadır. Bunun yanı sıra aslında eserinde anlatmak istediği şeylerin kısa bir tanımını ve eseri yazmanın amacı hakkında ufak bir bilgiyi de eserinin sonunda kendisi vermiştir.

Bu bilgi ise Atabetül Hakayık adlı eserinin sonunda şu şekilde yer almaktadır;

“Adım, Edib Ahmet’tir. Sözüm, edeb ve öğüttür. Bu kitabı; kendim gidersem, sözüm kalsın diye yazdım. Ey benden sonra gelen! Bunu okursan beni duâdan unutma” diyerek her şeyi anlatmıştır aslında. Bu sebeple eser nasihatname niteliği taşımaktadır.

Edip Ahmet Yükneki Eserleri Nelerdir?

Edip Ahmet Yükneki 11. Yüzyılın sonu 12. Yüzyılın başları olarak tahmin edilen bir dönemde yaşamış ve halk arasında adından çokça söz ettiren biri olmuştur.

Edip Ahmet Yükneki eserleri arasından yazılı olarak günümüze ulaşan tek kaynak Atabetül Hakayık olarak bilinmektedir. Bir kaç el yazma nüshası bulunan bu eserin en iyi durumda olan Uygur harfli nüshası Ayasofya Kitaplığı’nda yer almaktadır.

Türk tarihi açısından önemli bir alim olan Ahmet Edip Yüneki, Atabetül Hakayık adlı eserinde dini olgulara yer vermiş ve Allah, peygamber ve hatta dört büyük halifeye övgülerde bulunmuştur.

Eserlerinde Arapça ve Farsça kullanılan kelimeler olduğundan araştırmacılar her iki dili de bildiğini ortaya koymuşlardır. Türk İslam Edebiyatı’nın en önemli eserlerinden biri sayılan Atabetul Hakayık kırk altı beyitten oluşmaktadır.

Din ve ahlak konuları üzerine yazılmış olan bu eser öğretici niteliği ile bilinmekte ve hatta Hakikatin Eşiği olarak da adlandırılmaktadır. Zaten şair eserinin sonunda da bu durumu açıkça belirtmiştir.

Eser Edip Ahmet Yükneki tarafından Karahanlı Beylerinden biri olan Muhammed Dad Sipehsalar’a hediye edilmiştir. Eserinde yol gösterici ve ahlaki öğütlerde bulunması sebebi ile nasihatnamenin yanı sıra siyasetname kategorisine de dahil edilmiştir.