Kaşgarlı Mahmud, Türk dilinin gelişmesini sağlayan önemli düşünürlerden biridir.
Karahanlılar soyundan gelmiş olmakla birlikte 11. Yüzyılda yaşamış olan dünya çapında da tanınan bir dil bilimcidir. Sayesinde Türk dilinin bilinmeyen birçok yönü aydınlığa kavuşmuştur.
Kaşgarlı Mahmud Kimdir?
Kaşgarlı Mahmud kimdir sorusu yanıtı olarak, Asıl adı Muhammed bin Hüseyin bin Muhammed El Kaşari olmakta olup Karahanlılar ’ın ilk Türk bilgini olarak bilinmektedir.
Düzenleme, derleme ve sözlük yazma işleri yapan sözlük bilimci olarak anılmaktadır.
Kâşgarlı Mahmud Hayatı
1008 yılında Kaşgar’ın Opal adı verilen bir köyünde doğduğu bilinmektedir. Babası Muhammed Bin Hüseyin olup, annesi Bibi Basri’dir.
Kaşgar ili dönemin bilim ve sanat merkezi olan modern ve gelişmiş bir şehirdir. Kaşgar ili Doğu Türkistan’ın tarihi bir şehridir.
Bu dönemde Yağan Tekin devlet başına kendi oğlunu geçirmek istedi bundan dolayı da Kaşgarlı Mahmud’un babası ve birçok şehzadeyi zehirlemiştir.
Bundan kaynaklı olarak Kaşgarlı Mahmud kaçmış ve yaşamı boyunca göçebe bir hayat sürmüştür.
Her gittiği yerde tanınmamak için farklı bir adla yaşamını sürdürmüştür. Bu gezileri süresince sürekli olarak kendini geliştirmiş, Arapça ve Farsça dillerini öğrenmiştir.
Medrese olarak Saciye ve Hamidiye medreselerinde öğrenim görmüştür. Ömrünün 15 yılını tamamen araştırmalara adamıştır. Türklerin tüm gelenek ve göreneklerini her türlü yönleriyle öğrenmiştir.
Kaşgarlı Mahmud hayatı Mahmudiye medresesinde birçok alanda ders vererek geçmiş ve sayısız öğrenci yetiştirmiştir.
1105 yılında vefat etmiş olup, hocalık yaptığı Mahmudiye mezarlığına toprağa verilmiştir. Günümüzde türbe olarak inşa edilmiştir.
Kaşgarlı Mahmud Eserleri
Yazarın en bilinen eseri 11. Yüzyılda Bağdat’ta yazmış olduğu Divanı Lügati Türk eseridir.
İlk Türkçe-Arapça sözlük özelliğini taşımakta olup sadece ilk sözlük değil ilk antolojisi, ansiklopedisi, ilk dünya haritası ve dil bilgisi kitabıdır.
Kaşgarlı Mahmud tarafından Abbasi Halifesi olan Muktedi Birmrillah’ a sunulmuş bir eserdir.
Günümüzde İstanbul Millet Kütüphanesinde korunmaktadır. Karahanlı Türkçesi ile yazılmış olup yazarın yazılma amacı Araplara Türkçeyi tanıtmak ve Türkçenin üstün bir dil olduğunu göstermektir. 7500 Türkçe sözlük yer almaktadır.
Sav, sagu ve kaşukların tüm özellikleri yer almaktadır eserde. Eserin Türkçe sözlük özelliğinin yanısıra içerisinde bir dünya haritası yer almaktadır. Türkler. Tüm yaşadığı bölgeler haritada ayrıntılı olarak gösterilmektedir.
Kaşgarlı Mahmud eserleri çok fazla olup diğer önemli olanları ise Kitabu Cevahirü’n Nahv Fi Lugati’t Türk adlı eseri Tükçe ilk gramer kitabıdır.
Fakat eser günümüze kadar ulaşamamış ve nerede olduğu bilinmemektedir.
Kaşgarlı Mahmud’un Özellikleri
Kendisini hiç bir zaman övmemiş olup yaşamış olduğu Kaşgar’ı sürekli her eserinde övmüştür. Uzun dönem araştırmalar yapmış olması diğer bir özelliği olup birçok yeri gezmiş bir gezgindir.
Kaşgarlı Mahmud ismi Uygur kapanı seyisinden aldığı bilinmektedir. Kaşgarlı Mahmud özellikleri olarak çok gayretli, sabırlı ve araştırmacı olması ön plana çıkmaktadır.
İslami bilimleri de bilmekte olup, Farsça ve Arapçayı çok ileri düzeyde okuyup konuşabilmektedir.
