Pir Sultan Abdal şiirleri genelde nefes tarzında yazılmıştır ve Aleviler arasında Yedi Ulular olarak bilinen halk ozanlarından biridir. Eserleri eski Türk kültürünü ve Alevi inancını yansıtır.
Alışılagelmişin dışında sahip olduğu düşünceleri onu hep zora sokmuştur, edebiyatımızın en üst basamaklarında yer alan şiirlerinde bu başkaldıran ruhunu sürekli gözlemleriz.
Hayatı boyunca hiçbir zaman divan şiirinden etkilenmeyen şair halk şiirinin en önemli savunucularından biri olmuştur.
Pir Sultan Abdal Kimdir
Pir Sultan Abdal kimdir sorusuna gelecek olursak. 16. yüzyılda yaşamış, asıl ismi Haydar olan bir halk şairidir. Alevi bir Türk olarak doğmuş, hayatının büyük bir bölümünde Sivas’ın Yıldızeli ilçesinin Banaz köyünde yaşamıştır.
Tarihi kaynaklarda hakkında çok bilgi bulunmaz, bugün bildiklerimiz halk arasında dile gelenlerden öte değildir.
Pir Sultan Abdal Hayatı
Pir Sultan Abdal medrese eğitimini bugün İran’a bağlı Erdebil şehrinde görmüştür. Gördüğü eğitim aslında divan şiiri eğitimini de içeriyordu, fakat Abdal kendini divan şiirine hiçbir zaman yakın görmemiştir.
Ona göre divan şiiri zengin bir hayat süren sarayı ve çevresini yansıtıyordu. Onun ise o zamanlar dahi ününü arttıran şey Osmanlı bürokrasisine olan baş kaldırmasıydı. Abdal’a göre saray çevresi halkın, fakirin dilinden anlamaz olmuştu.
Kendisinin Allah sevgisi çok fazlaydı ve eserlerinde de bu sıkça gözükür, fakat ona göre Allah sevgisini göstermenin tek yolu fakiri anlamak ve onlara yardım etmekti.
Bu manada, Pir Sultan Abdal sözleri içinde en ünlülerden olan, refah içinde yaşayanlar için şu sözü söylemiştir: “Cehennemde ateş yoktur, her insan ateşini bu dünyadan götürür.”
Abdal zamanında Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman, İran şahı ise 1. Tahmasb’dı. 1590’dan önce olduğu düşünülen bir yılda Osmanlı’ya karşı olan bir isyana katılması ve İran lehine casusluk yapması gerekçeleri ile Sivas’ta yakalanmıştır.
Pir Sultan Abdal Ölümü
Sivas’ta yakalandıktan sonra dönemin Sivas valisi Hızır Paşa tarafından idamına karar verilmiştir. İdam haberini duyurduğunda Pir Sultan Abdal’ın valiye cevabı “Can için yalvarmam sana” olmuştur.
İdam sebeplerinden biri de “Çeke sancağı götüre / Şah İstanbul’a otura” dizelerinden de anlaşılacağı üzere Şah İsmail taraftarı olmasıdır.
Hatta Pir Sultan Abdal neden asıldı sorusunun cevabı başka bir rivayete göre şöyledir: Hızır Paşa yakalanan Abdal’a içinde şah geçmeyen bir dize söylerse onu affedeceğini söylemiştir, bunun üzerine Abdal “Açılın kapılar şaha gidelim” dizesini söylemiştir.
Pir Sultan Abdal mezarı nerede olduğu tam olarak bilinmez, fakat bazıları Banaz’da bazıları ise Divriği’de olduğunu söyler.
Pir Sultan Abdal Eserleri
Pir Sultan Abdal’ın şiirleri çok içtendir, düşündüğü ne ise hiç çekinmeden söylemesi onu bir halk kahramanı yapmış ve bugüne kadar efsanesini getirmiştir.
Çoğu şiiri tasavvuf edebiyatıdır, şiirlerinde Allah, peygamber sevgisini sıkça işlemiştir.
Bunun yanında sosyal konularda da birçok şiir yazmıştır. Bütün şiirlerini kitap haline getiren birkaç edebiyat tarihçimiz bulunmaktadır.
