Lületaşı Nedir?
İnce gözenekli ve yumuşak bir dokuya sahip lületaşı cevherinin dünya rezervinin yaklaşık olarak %75’i Türkiye’de bulunur. Lületaşı nedir sorusunun karşılığı olarak Eskişehir taşı, beyaz altın, patal, deniz köpüğü ve aktaş isimleri de söylenebilir.
Toprağın içinde ve farklı katmanlarda bulunan cevher, kirli beyaz renktedir. Yapılan arkeolojik çalışmalar, lületaşının beş bin yıla dayanan geçmişini net bir şekilde ortaya koyar.
Bu cevher günümüzde en çok süs eşyası ve pipo yapımında kullanılır.
Bu doğal taş ısıya dayanıklı olması ve nikotini emmesi sebebiyle, sık sık pipo üretiminde kullanıldığı bilinmektedir.
Toprağın 200 metreye varan derinliklerinde yumrular halde ve dağınık bir şekilde bulunan bu cevherler, insan gücü kullanılarak yüzeye çıkarılır. Bu cevherin keşfine dair çok değişik hikayeler olmakla birlikte işletmeciliğinin de sabır ve yetenek dolu bir çalışma istediği de söylenebilir.
İçindeki nemi kaybetmediği süre içinde işlenebilen cevhere özel bıçaklar yardımıyla istenen her türlü işleme yapılabilir.
Yerin altı zenginliklerinden olan lületaşı nemini kaybetmediği sürece işlenmesi son derece kolaydır.
Başlangıçta tamamı Avrupa’da işlenmekteydi. Lületaşı işlemeciliği 1940’lardan itibaren büyük bir gelişme göstermiştir. Türkiye’de ise işlemeciliği 1970’lerde büyük bir artış göstermiştir.
Lületaşı işletmeciliğinin tamamı Cumhuriyet döneminde yetiştirilmiş ve Eskişehirli ustalar tarafından işlenmesi sağlanmıştır.
Lületaşı işlemeciliği, yetenek, tecrübe ve ciddi bir sabrın bir araya gelerek, ortaya çıkan el işçiliği gerektiren uğraştır. Kısacası lületaşı işlemeciliği keyifli olduğu kadar, bir o kadar da emek isteyen zor bir uğraştır.
Lületaşı Nerede Çıkarılır?
Lületaşı, toprak zeminden kayaca ulaşana kadar kuyular kazılmaktadır. Kazılan bu kuyuların içerisinden çıkarılmaktadır.
Lületaşının ve cevhere benzer mineral cevherlerin dünya rezervinin %75’ine ülkemiz sahiptir. Bunun dışında lületaşı nereden çıkarılır sorusuna cevap olarak; Yunanistan adaları, Çekya Moravya Bölgesi, Avusturya, Kenya, İspanya, Madagaskar, Fas ve Fransa gösterilebilir.
Dünyanın en büyük lületaşının üreticisi olarak Kenya gösterilebilir. Bu bölgedeki taşların kalitesi ülkemizdeki rezervlerle karşılaştırıldığı zaman oldukça düşüktür. Bu nedenle hazırlanan ürünler boyanır ve bu süreç cevherin kalitesinin daha fazla düşmesine neden olur.
Ülkemizde ise en çok lületaşı çıkarılan bölgeler; Eskişehir, Konya, Çanakkale, Kütahya ve Bursa’dır. Buna rağmen cevherin üretim aşaması halen sadece Eskişehir’de devam eder. Eskişehir’de lületaşının en çok çıkarıldığı bölge Beyaz altın Köyüdür.
Lületaşı Özellikleri Nelerdir?
Ustanın maharetini yansıtmasına imkan tanıyan lületaşının özellikleri arasında, yumuşak dokusu sayılabilir. Beyaza yakın tonlardaki cevher, suyun yoğunluğuna yakındır ve bu nedenle oldukça hafiftir.
Gözenekli ve yumuşak dokusu sayesinde kolay işlenebilen taş önce kurutulur ve ardından da zımparalanarak kullanıma hazır hale getirilir.
Tamamlanan eserler, ısıtılmış balmumuna batırılarak son görünümü kazandırılır. Özellikle Cumhuriyet döneminde gelişerek önem kazanan bu sanat bugün Eskişehir’de halen devam ettirilir.
Lületaşına ismini Alman mineralog “Sepiolit” olarak vermiştir. Bu kelimenin Türkçesi Deniz Köpüğü’dür. Magnezyum ve silisyum içerir. Tüm dünyada tanınan bu kayaç;
- Hafifliği ile dikkat çeker.
- Gözenekli yapısı ile doğal nem sağlar.
- Yumuşak dokuludur.
- İnce taneli ve kile benzer.
- Rengiyle diğer taşlardan kolaylıkla ayrılır.
- Tozlaşma yapmaz, Kolay işlenir.
Lületaşı ocaklarından insan gücü ile çıkarılan cevherin yeri karpit lambaları kullanılarak tespit edilir. Türk sanatçıların 1920’lerde ilgisini çekmeye başlayan bu değerli taşlar, Eskişehir Çarşı Cami etrafında gelişmiştir.
Bugün Eskişehir için önemli bir turizm kaynağıdır. Eskişehir Külliyesi içinde sergilenen eserler yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çeker. Bu cevher otomotiv sektörü için de vazgeçilmez bir yardımcı maddedir.
Lületaşının Faydaları Nelerdir?
Estetik özelliklerinin yanı sıra lületaşının faydaları saymakla bitmez. Bu cevherin halk arasında pek de bilinmeyen faydaları bulunmaktadır.
En önemli lületaşı faydaları şunlardır;
- Tiroid bezinin etkili çalışmasına yardımcı olması,
- Pozitif düşünceyi desteklemesi,
- Eklem ağrılarına iyi gelmesi.
- Kötü kolesterolü düşürmesi.
- Bağışıklık sistemini güçlendirmesi.
- Alzheimer riskini azaltması.
- Cildi güzelleştirmesi sayılabilir.
Yorumlar (1)