Kafein insanlarda keyiflendirici bir etki yaratması, bağımlılık yapan en temel özelliğidir.
Hayatımızın hemen hemen her gününde, farklı miktarlarda vücudumuza aldığımız kafein, faydaları-zararları nelerdir, kafein içeren besinler nelerdir, etkileri nelerdir diye elbette merak etmişsinizdir.
Bu yazımızda kafeinler hakkında merak ettiğiniz her şeyden bahsedeceğiz.
Kafein Nedir?
Kafein; Friedrich Ferdinand Runge adındaki Alman bir kimyacı tarafından, 1819 yılında keşfedilmiştir. Kahve, kakao, çay ve kola ile guarana gibi bitki bazlı gıdalarda doğal olarak oluşmakta olan bir uyarıcıdır.
Kafein; enerji içeceklerinde sentetik olarak üretilerek, katkı maddesi olarak da kullanılabilmektedir.
Dünyada en fazla tüketilen uyarıcı maddelerden biridir. Gerek ince bağırsak gerekse mide tarafından hızlı ve kolayca emilen kafein; beyin de dahil olmak üzere vücudun tamamında dolaşır.
Kafein de diğer tüm maddeler gibi ölçülü kullanılmalıdır. Peki ne kadar kafein tüketilmeli? Bu soruyu da detaylı olarak aşağıda belirteceğiz.
Kafeinin vücuttaki etkileri konusundan bahsedecek olursak; kafeinler vücuda girer girmez, stres hormonları olan nor adrenalin ve adrenalin salgılanmasını tetikler. Bu hormonların sürekli salgılanması halinde bünye yıpranır.
Aynı zamanda bu madde sindirim sistemi bozukluğuna yol açarak kalp ve damar sağlığını olumsuz etkiler.
Kafeinin Faydaları Nelerdir?
Şimdiye kadar tükettiğimiz kafeinin sayısız faydası bulunmaktadır. Bunların bazıları şu şekildedir:
- Kafeinler metabolizmayı hızlandırır. Bu nedenle diyetisyenlerin çoğu yeşil çayı önerir.
- Kafeinin doğru tüketimi, karaciğer hastalıklarına yakalanma riskini azaltır.
- Kafeinde bulunan uyarıcı etki sayesinde; astım, brankopulmonari displesi ve prematüre apnesi gibi hastalıkların tedavisinde etkili olduğu raporlanmıştır. Astım hastalarının tedavisinde kullanılmakta olan teofilin maddesi ile kafeinin kimyasal yapısı benzerdir.
- Bazı araştırmalar sonucunda; bir takım ilaçlarla kafein alındığında, ilacın etkisinin arttığı gözlemlenmiştir.
- Atletlerin üzerinde denendiğinde kg başına 10 mg tüketen atletlerin performanslarının arttığı gözlemlenmiştir. Atletlerin dışında birçok sporcunun belli miktarda tüketmesi halinde performanslarında artış olduğuna rastlanmıştır.
- Doğruluğu kesin olmasa da, Hepatit C tedavisinde kullanılmakta olan ribavirin ve peginterferon ile birlikte tedavilerde etki gösterdiği iddia edilmektedir.
- Birçok bitki salgıladığı kafein sayesinde böcekleri öldürebilir. Yani içerdiği bitkilerde ‘böcek ilacı’ olarak da kullanılan bir moleküldür.
- Odaklanmayı maksimum seviyeye getirerek, okuduğunuzu anlamanıza ve daha kolay ezber yapmanıza yardımcı olur.
- Çeşitli araştırmalar sonucunda alzheimerı önlemeye katkı sağladığı kanıtlanmıştır.
- Felç riskini ¼ oranında azaltır.
Kafeinin Zararları Nelerdir?
Kafeinin yararları olduğu gibi, belirlenen dozun üzerinde tüketildiği takdirde zararları da ortaya çıkabilir. Şimdiye kadar tespit edilen kafeinin zararları bazıları şunlardır:
- Günde 300 mg kafein başına vücuttan 15 mg kalsiyum atılmaktadır.
- İdrar sıklığını ve miktarını arttırarak, vücutta gerekenden fazla vitamin ve mineral atılmasına sebep olur.
- Midedeki asit salgısını arttırarak gastrite yol açar.
- Migreni tetikler.
- Psikolojik hastalıkları tetikleyerek; depresyonuykusuzluk ve sinir sorununu doğurur.
- Kalp problemi yaşayan bireylerde ritim bozar ve yüksek tansiyon hastalarının tansiyonunun artmasını tetikler.
- Yemekle beraber ya da sonrasında alınması durumunda demir ve çinko emilimini azaltır.
- Kafeinin devamlı ve uzun süreli alınması durumunda, beyindeki hipokampüs bölgesini etkileyip öğrenmeyi zorlaştırdığı gözlemlenmiştir.
- Kafeinler köpekler için ölümcüldür. Metabolizmaları kafeinin sindirimine uygun değildir. Bu nedenle evcil hayvanınızı kafeinler içeren yiyecek ve içeceklerden uzak tutmalısınız.
- Kafeinin aşırı dozda alınması ölümcül etki yaratır. Bir oturuşta 125 bardak çay veya 200 kafeinli soda veya 75 fincan kahve tüketilirse, solunum yetmezliği ya da kardiyovasküler şok nedeniyle ölünebileceği not alınmıştır.
- Hamilelerde günlük 200 mg veya üzeri tüketiminde, düşük riski oluşmaktadır. Bazı araştırmalar bu bulguyu yalanlasa da dikkat edilmesinde fayda vardır.
Kafein Ne Kadar Tüketilmeli?
Kafeinin normal bir beslenme biçiminde temel bir öge olmadığından, beslenmelerde önerilen alım miktarı yoktur. Her 5 saatte bir vücuda alınan kafeinlerin miktarı %50 azalır.
Örneğin sabah 8’de 100 mg tükettiğiniz kafein; saat 13’te 50 mg, 18’de 25 mg’a kadar düşer. Ayrıca kafeinin vücuda etkisi anında olmaz; sanılanın aksine 30-60 dakika sonra etkisi ortaya çıkar.
Yapılan araştırmalar sonucunda, yetişkinlerin günlük 400 mg’a kadar kafein tüketmesinde sakınca olmadığı desteklense de; yetişkinlerde yaygın olarak kabul görülen kafeinlerin miktarı, kg başına 3 mg’dır.
Aşağıdaki maddelerde en yaygın tükettiğimiz yiyecek ve içeceklerdeki kafein miktarlarına ulaşabilirsiniz.
- Hazır kahve – 250 ml – 60-80 mg
- Kahve- espresso – 40 ml – 78 mg
- Enerji içeceği – 250 ml – 80 mg
- Kola – 375 ml – 50 mg
- Çay – 250 ml – 10-50 mg
- Sütlü çikolata – 20 g – 4 mg
- Bitter çikolata – 20 gr – 11 mg
- Sütlü çikolata içeceği – 20g, 200 ml süt ile – 4.6 mg
Şimdi de biraz kafeinin yararları ve zararlarından bahsedelim.
Kafein Bağımlılık Yapar Mı?
Kafein bağımlılığı, insanoğlunun kafasını en çok karıştıran ve yanlış anlaşılan bir konudur. Bu yanlış anlaşılma yüzünden birçok kişi kafeinden uzak kalır.
Çünkü insanlarda “bağımlılık” kelimesi direk akla sigara veya uyuşturucu gibi tehlikeli ve kurtulması zor maddeler gibi gelir. Oysa kafeinde böyle bir şey söz konusu değildir.
Kafeinde “bağımlılık” olarak adlandırılan bu durum kafein toleransıdır (enerji veren, yorgunluğu azaltan etki).
Kafein toleransı olan kişilerde tüketmediği veya az tükettiği zaman yorgunluk hissedilir ve baş ağrısı meydana gelebilir. Yani düşünüldüğü gibi hayati sonuçlara yol açan bir durum değildir.