Sedir Ağacı, dik yamaçlara bile kökleriyle tutunabildiği gibi 2000 yıldan fazlada yaşarlar.
Doğanın bize sunduğu en kıymetli hazinelerden olan sedir ağaçları; sıcağa ve soğuğa karşı dayanıklılığıyla, dört mevsim karşımıza çıkabilen bir ağaç türüdür.
Ülkemizde Antalya ilimizin Elmalı ilçesinde bulunan ‘kocakatran’ isimli sedir ağacının; 2020 yılı itibarıyla, 2025 yaşında olduğu bildirilmiştir.
Bu yazımızda sizlere; Sedir ağacı hakkında bilgi vereceğiz. Hemen “sedir ağacı nedir?” konusuyla başlayalım.
Sedir Ağacı Nedir?
Çamgiller ailesinin üyesi olan sedir, iğne yapraklı ağaç türlerinden biridir. Tomurcukları çok küçük olmakla birlikte az miktarda pullarla örtülüdür.
Sedir ağacı yaprağı, üç köşelidir ve dökülmeden dört mevsim boyunca yeşil kalabilir. Sedir ağaçlarının yaprakları, uzun filizler üzerinde; dağınık, seyrek ya da tek tek dizilirken, kısa filizlerde püskül şeklindedir.
Bu ağaçların da çam ağacında olduğu gibi kozalakları vardır. Ancak iki ağacın kozalakları birbirinden farklıdır.
Sedir kozalağı, 26 ayda olgunlaşır. Şekil bakımından fıçıya benzer. Sanki kısa bir sürgünün üzerine oturtulmuş gibidir. Kalın ve kısa sapları bulunur. Kozalakların pulları olgunlaştıklarında dağılır. Çam ağaçlarından diğer farkı da yapraklarının uzunluklarıdır.
Sedir Ağacı Nerede Yetişir?
Bu ağaçların anavatanı Akdeniz ülkeleridir. Doğal olarak Akdeniz iklimi koşullarında yetişir. Bu ağaçlar güneşi sevdikleri için Akdeniz iklimi onlar için tam bir yaşam alanıdır.
Kireçli, kumlu ve killi topraklarda yetişirler. Soğuğa karşı o kadar da dayanıklı değildirler. Öyle ki çok düşük sıcaklarda zarar görebilirler bununla birlikte nemden de pek hoşlanmazlar.
Sıcağı seven sedirler, yarı ışıklı ağaç gruplarındandır. Yani, sağlıklı bir şekilde büyüyebilmesi için ne tam güneş ne de tam gölge olmalıdır. Bu iki durumun sürekli olması halinde ağaç olumsuz etkilenir.
Sedir ağacı tohumu 15-20 gün sonunda filizlenir. Bu tohumlar çok yağlı olduğu için fazla saklanamazlar. Sedirler de diğer kozalaklı ağaçlar gibi büyümesi zaman alır ve yine diğer kozalaklı ağaçlar gibi gövdelerinde reçine bulunur.
Reçine nedir merak edenler için tanımını şöyle yapalım; Çam sakızı olarak da bilinen reçine, tüm ağaçlar için hayati önem taşır.
Ağaca uygulanan herhangi bir darbede veya kesilmesi durumunda, reçine açılan bu yaranın üzerini kaplayarak ağacın kendini onarmasını sağlar.
Halk arasında mikrop ve bakteri öldürücü bir ilaç olarak görülür.
Odun yapısı oldukça güçlüdür. Gürgen ağacı, huş ağacı ve palamut ağacı gibi ağaç türlerinde olduğu gibi sedir ağacından elde edilen kereste de mobilya sektöründe oldukça büyük önem taşır.
Aynı zamanda bu ağacın güçlü odunundan yapılan gemiler sayesinde, tarihte birçok devlet denizcilik alanında bu ağaçtan faydalanmıştır.
Sedir Ağacı Nasıl Yetiştirilir?
Sedir ağacı yetiştiriciliği için sıcak bir ortama, yani iklime ihtiyaç vardır. Özellikle don ve soğuk havaların olmadığı, sıcak havaların hakim olduğu Akdeniz iklimi bu ağacın sağlıklı bir şekilde yetiştirilebilmesi için uygundur.
Sedir tohumu toprağa ekildikten sonra yaklaşık 20 gün sonunda filiz verir.
Sedir ağacı bakımı için sonbahar en uygun mevsimdir. Sadece gübreleme döneminde gübreleme işlemi yapılmalıdır. Uzun yıllar yaşadığı için gelişimi çok uzun sürer.
Üreme ve kozalak verme döneminde, asla budama ya da kesim işlemleri yapılmamalıdır. Kozalaklar kendiliğinden dökülmeye başladığı zamanlarda kozalakların toplaması, bu ağacın gelişimi açısından oldukça önemlidir.
Kozalak toplamak için de yaprak toplama döneminin beklenmesi gerekir.
Sedir Ağacının Türleri Nelerdir?
Sedir ağacının türleri dörde ayrılır. Bunların ilki Cedrus atlantica (Atlas sediri)’dır. Akdeniz ikliminde yetişen orman ağaçlarındandır. Nemli ve derin toprakları seven bu ağaçların, yaklaşık 6 cm boyutunda, açık kahverengi kozalakları bulunur.
Bir başka sedir ağacı türü Cedrus deodora (himalaya sediri)’dır. Adından da anlaşıldığı üzere Himalaya’da bulunan bu ağaç türlerinin boyu 50 metreyi bulabilir.
Sedir ağacı türlerinden en uzun olanı bu ağaçlardır. Aynı zamanda yaprakları ve kozalakları da diğer türlerden büyüktür.
Cedrus libani (Lübnan sediri) türü en çok Toros Dağlarında yer alır. Lübnan’da yetişen bu ağaçlar zamanla azalmıştır.
Lübnan sediri türü nemden hoşlanmaz ve boyları 40 metreye kadar ulaşabilir. Bu tür diğer türlere göre soğuğa karşı daha dayanıklıdır.
Son olarak Cedrus brevifolia (Kıbrıs sediri) türü de adından anlaşıldığı üzere Kıbrıs’ta yetişen türlerdendir.
Sedir Ağacı Yağının Faydaları Nelerdir?
Sedir ağacının faydaları doğrudan bulunmamaktadır. Ancak iğne yapraklı ağaç türlerinden olan sedir ağacından üretilen yağ oldukça faydalıdır. Daha çok kozmetik sektöründe kullanılmaktadır.
Sedir ağacı yağı; karbondioksit damıtma, buhar damıtma veya soğuk presleme gibi birçok yöntemle elde edilebilir.
Sedir yağının faydalarını maddeler halinde inceleyelim:
- Cildi canlandırır.
- Bronşit hastalığına iyi gelir.
- Sivilce ve akneleri iyileştirir.
- Artrit ağrılarını azaltır.
- Ciltte oluşan iltihaplanma, tahriş, kaşıntı ve kızarıklığı azaltmaya ve aynı zamanda; soyulmaya, kabarmaya ve çatlamaya neden olan kuruluğu nemlendirmeye yardımcı olur.
- Saçları canlandırır ve gürleştirir. Aynı zamanda saç dökülmesini önler.
- Strese ve dikkat dağınıklığına iyi gelir.
- Öksürük için faydalıdır.
- Doğal bir idrar söktürücüdür.
- Antibakteriyel özelliği bulunur. Bu sayede mantar gibi enfeksiyonlara iyi gelir.
- Uykuyu daha kaliteli hale getirir.
- Kepek ve saç egzaması tedavisinde oldukça etkilidir.
- Solunum nöbetleri, huzursuz bacak sendromu ve astım gibi spazmodik durumları yatıştırır.
Sedir Ağacı Yağı Nasıl Kullanılır?
Sedir ağacının yağı cilde masaj yöntemi ile uygulanabilir. Bunun haricinde bazı uzman doktorlar ılık suya birkaç damla sedir yağı damlatılarak içilmesini önerir. Ancak bu yöntem pek sağlıklı olmayabilir.
Yanlışlıkla içilmesi durumunda; mide bulantısı, kusma ve susuzluğa neden olurken; sindirim sistemine de ciddi oranda zarar verebilir.
Sedir ağacı yağı saç için kullanılacaksa, durulama suyunun içine birkaç damla damlatılması yeterlidir. Yağlı suyla saç durulandıktan sonra saf su ile saç tekrar durulanmalıdır.
